Wypadki w pracy*

Środowisko pracy i maszyneria

W większości fabryk, magazynów i zakładów przemysłowych niebezpieczne maszyny są używane na porządku dziennym. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie wszystkim pracownikom pracującym przy niebezpiecznych maszynach wolnego od zagrożeń środowiska pracy, właściwego szkolenia i adekwatnego sprzętu ochrony osobistej. Warto nadmienić, że na pracowniku też spoczywa odpowiedzialność, gdyż powinien on postępować zgodnie z udzielonym mu szkoleniem w zakresie bezpieczeństwa.

Z kolei producenci niebezpiecznych maszyn mają obowiązek zapewnić sprawne i wolne od wszelkich wad maszyny. Niestety nie zawsze tak jest i niekiedy wady produkcyjne powodują wypadki w pracy.

Istnieje wiele różnych sposobów zapobiegania wypadkom z udziałem maszynerii. Niektóre z nich to przeprowadzanie częstych ocen ryzyka, zapewnienie pracownikom odpowiedniego szkolenia oraz zagwarantowanie odpowiedniego sprzętu ochrony osobistej PPE. Jeżeli pracodawca nie podejmuje takich przedsięwzięć, może ponieść odpowiedzialność za odniesiony uraz przy pracy.

Częste urazy związane z niebezpiecznymi maszynami

Uraz oka

Uraz oka może być spowodowany luźnym bądź oderwanym elementem, który wyleciał z maszyny. Taka sytuacja może prowadzić do długotrwałych urazów lub upośledzenia wzroku.

Zmiażdżenia

Do zmiażdżeń dochodzi w sytuacjach, gdy w maszynie składającej się z ruchomych elementów zostanie uwięziona odzież lub część ciała. Może też nastąpić oderwanie skóry do kości co powoduje odcięcie dopływu krwi do obszaru dotkniętego obrażeniami.

Skaleczenia i rany szarpane

Do takich urazów najczęściej dochodzi wskutek kontaktu z ostrymi krawędziami maszyny, które nie zostały odpowiednio zabezpieczone.

Uraz nerwu

Uszkodzenie nerwu może być spowodowane zaplątaniem się w maszynę. Do urazu nerwu może też dojść w konsekwencji oderwania skóry.

Choroby płuc

Wdychanie niebezpiecznych oparów z maszyn używanych w miejscu pracy może prowadzić do chorób płuc. Opary mogą pochodzić z dowolnego urządzenia w miejscu pracy, a wdychanie dużych ilości może uszkodzić system oddechowy.

Inne urazy

Inne urazy, do których często dochodzi przy pracy z niebezpiecznymi maszynami obejmują:

• Złamanie lub pęknięcie kości
• Uraz mózgu
• Ofiary śmiertelne
• Wstrząs mózgu
• Oparzenia elektryczne

Przyczyny

Przyczyny urazów związanych z maszynerią można podzielić na trzy kategorie:

Niewłaściwe szkolenie lub jego brak

Czasami pracodawcy skupiają się na linii produkcyjnej i prędkości procesu, zapominając o ryzyku związanym z obsługą niektórych rodzajów maszyn. Takie podejście może prowadzić do sytuacji, w której pracownicy mają postawione przed sobą zadania do wykonania, bez uprzedniego przeszkolenia. Doprowadza to do sytuacji, w których pracownicy niewłaściwie korzystają z maszyn, ponieważ nie znają żadnej innej techniki, co naraża ich na odniesienie urazu. Na pozór może się wydawać, że pracownik nie przestrzega przepisów BHP, jednak w rzeczywistości prawdopodobnie nie pokazano mu, jak prawidłowo obsługiwać maszynę, co w efekcie może doprowadzić do wypadku.

Wadliwy sprzęt ochrony osobistej (PPE) lub jego brak

Każda maszyna stanowi potencjalne ryzyko odniesienia urazu, którego rodzaj i zakres zależy od typu urządzenia. Aby unikać wypadków, pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom właściwe szkolenie i odpowiednie środki ochrony indywidualnej (PPE) przeznaczone do pracy przy konkretnej maszynie. Mogą to być na przykład okulary ochronne, odzież ognioodporna, kask i inne nakrycia głowy, wytrzymałe buty i dopasowane rękawice. Wybór powyższych środków PPE zależy od rodzaju maszyny.

Wadliwe maszyny

Maszyna może okazać się wadliwa od samego początku lub uszkodzić się z czasem. Nieprawidłowo utrzymane maszyny, które nie są okresowo sprawdzane, kontrolowane po naprawach, zepsute maszyny lub maszyny z brakującymi, czy też wadliwymi częściami są uważane za wadliwe i stanowią niebezpieczeństwo potencjalnie prowadzące do wypadku.

Dane HSA (Health and Safety Authority)

Według najnowszych danych statystycznych HSA (odpowiednik polskiej Państwowej Inspekcji Pracy) z lat 2010 – 2019, wypadki z udziałem maszynerii były wywołane z następujących powodów:

• 5% – upadek z maszyny
• 8% – uwięzienie w mechanizmie maszyny
• 5% – uderzenie
• 46% – uderzenie przez część maszyny
• 36% – zmiażdżenie przez część maszyny

Zapobieganie wypadkom

Jeśli pracownicy wykonują pracę z udziałem niebezpiecznych maszyn, eliminowanie ryzyka potencjalnie prowadzącego do wypadków powinno być priorytetem numer jeden dla pracodawcy. HSA zaleca podjęcie poniższych przedsięwzięć:

• Montaż odpowiednich osłon w maszynach i niebezpiecznych urządzeniach.
• Użycie drewnianych klocków lub stojaków do podpierania podniesionych maszyn, używanie podnośnika jest niebezpieczne, ponieważ jest on przeznaczony wyłącznie do podnoszenia, a nie do podparcia.
• Narzędzia powinny być sprawne i nadawać się do użytku.
• Zapewnienie urządzeń zabezpieczających.
• Korzystanie z podnośników hydraulicznych podczas konserwacji lub naprawy urządzenia.
• Zatrzymanie wszystkich ruchomych części przed podjęciem próby usunięcia blokady w maszynie.
• Wózki zaprojektowane dla jednej osoby nigdy nie powinny przewozić dodatkowych osób.
• Sprzęt powinien działać w prawidłowej pozycji, ponieważ w razie awarii może on okazać się pułapką dla pracownika.
• Podczas pracy z niebezpiecznymi maszynami pracownicy powinni być wyposażeni w buty ochronne i odpowiednio dopasowany kombinezon z kieszeniami zapinanymi na zamek. Luźne lub podarte ubrania nie powinny być noszone w pobliżu maszyn.

Wadliwy sprzęt roboczy

Sprzęt w miejscu pracy powinien być w dobrym stanie i bezpieczny w użyciu. Czasami jednak dochodzi do wypadków spowodowanych wadliwym sprzętem roboczym, zwykle z powodu:

• Niewłaściwej konserwacji
• Nieprawidłowej kontroli maszyn
• Niewystarczającego wyposażenia ochrony osobistej lub jego braku
• Pracodawca nie przeprowadził pełnej lub odpowiedniej oceny bezpieczeństwa

Sprzęt do podnoszenia

Jest on wykorzystywany do podnoszenia lub tymczasowego podpierania maszyn, zwykle podczas napraw lub konserwacji. Operator urządzeń dźwigowych powinien zdawać sobie sprawę z poniższych czynników:

• Sprzęt należy wcześniej sprawdzić i upewnić się, że działa prawidłowo.
• Na urządzeniu podnoszącym powinno znajdować się wyraźne oznaczenie bezpiecznego obciążenia roboczego danego sprzętu w tonach lub kilogramach. Nigdy nie należy przekraczać wskazanej wagi.
• Przed pierwszym użyciem sprzętu do podnoszenia, kompetentna osoba powinna sprawdzić jego działanie. W celu zapewnienia bezpieczeństwa, powinien być on kontrolowany regularnie co 6 miesięcy.
• W celu ustabilizowania podnośników wskazane jest użytkowanie drewnianych klocków lub stojaka. Podnośniki są zaprojektowane do podnoszenia, a nie podpierania przedmiotów.

Wypadki związane z wałem odbioru mocy

Wał odbioru mocy (WOM) to urządzenie, które przenosi moc mechaniczną z silnika maszyny na inny element wyposażenia. WOM powszechnie używany jest w pojazdach, takich jak ciągniki lub pojazdy o podobnym przeznaczeniu. Charakteryzuje się tym, że obraca się z prędkością około dziewięć razy na sekundę. Układ WOM może zawierać odsłonięte elementy takie jak wałek. W przypadku braku ostrożności, nietrudno o wypadek. Większość incydentów dotyczy uwięzienia kończyn w wale, spowodowane wkręceniem się luźnej odzieży. Większość tego typu wypadków wynika z następujących czynników:

• Operator ma na sobie luźne lub podarte ubranie.
• Niektóre pojazdy, zwłaszcza starsze modele ciągników, mogą mieć uszkodzone osłony WOM lub w ogóle ich nie mieć.
• Długie włosy mogą zostać wciągnięte przez obracający się wałek, powodując obrażenia.
• Niektóre naprawy wymagają, aby pojazd był uruchomiony. W takich przypadkach wał odbioru mocy również się obraca, co stanowi zagrożenie wypadku.

Konserwacja maszyn

HAS podaje kilka ogólnych wskazówek, których należy przestrzegać, aby zapobiegać wypadkom:

• Przed użyciem maszyny upewnij się, że jest ona w bezpiecznym stanie roboczym, wszystkie osłony i urządzenia są na swoim miejscu.
• Jeśli maszyna, na której pracujesz, jest pojazdem i ma do niej przymocowany inny element, upewnij się, że zaczep jest prawidłowo zamocowany.
• Zawsze zatrzymuj maszynę i wszystkie ruchome części przed przystąpieniem do prac konserwacyjnych – wyłącz WOM, jeśli jego działanie w trakcie naprawy nie jest konieczne.
• Jeśli pracujesz pod maszyną, przed wejściem pod nią, upewnij się, że jest prawidłowo podniesiona i odpowiednio podparta.

Praca przy maszynerii w pomieszczeniach

Warsztaty, fabryki i inne obiekty zamknięte, w których znajdują się niebezpieczne maszyny powinny być utrzymywane zgodnie z określonymi standardami:

• Podłogi nie mogą być śliskie, a wycieki należy natychmiast usuwać.
• W przejściach nie należy pozostawiać przedmiotów, które mogą utrudniać poruszanie się osób lub spowodować potknięcie i upadek.
• W pomieszczeniach zamkniętych należy używać wyłącznie materiałów ognioodpornych.
• Drzwi powinny być wystarczającej wysokości, aby umożliwić przemieszczanie określonego sprzętu.
• Półki powinny być przymocowane do solidnych ścian z zastosowaniem właściwego kotwiczenia.
• Adekwatne oświetlenie powinno umożliwiać bezpieczne wykonywanie pracy.
• Minimalna temperatura pracy wskazana przez HSA to 10 °C.
• Pracownicy powinni być wyposażeni w odpowiednią odzież ochronną.
• Stosowne szkolenie dla pracowników, którzy posługują się elektronarzędziami.
• Zapewnienie prawidłowego ciśnienia powietrza w oponach maszyn, aby zapobiegać przebiciom.
• Regularna kontrola maszyn.