Jak powstają urazy i choroby zawodowe?
Uraz lub choroba zawodowa* odniesione w trakcie wykonywania pracy, są zależne od jej rodzaju i mogą się przejawiać na wiele sposobów. Zwykle spowodowane są niebezpiecznym środowiskiem pracy lub nadmierną ekspozycją na szkodliwe materiały i substancje chemiczne w miejscu pracy. Pracownik może dochodzić zadośćuczynienia z tytułu obrażeń odniesionych podczas trwania zatrudnienia, jeżeli udowodni, iż pracodawca dopuścił się zaniedbania w utrzymaniu bezpiecznego środowiska pracy, nie zapewnił odpowiedniej odzieży ochronnej oraz naruszył podstawowe przepisy i regulacje BHP.
Rodzaje urazów i chorób zawodowych*
Urazy i choroby zawodowe obejmują szeroki zakres uszczerbków na zdrowiu, ponieważ różnią się one w zależności od branży a także od wykonywanych zadań. Większość z nich zalicza się do jednej z poniższych kategorii:
Zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego
Urazy tego rodzaju dotykają różnych części ciała umożliwiających wykonywanie ruchów, np. mięśnie, więzadła, ścięgna i szkielet. Ryzyko powstania tego typu dolegliwości jest wyższe w takich sektorach jak: budownictwo, rolnictwo i służba zdrowia. Ryzyko jest znacznie niższe w sektorze edukacji i tym podobnych.
Stres, lęk i depresja
Stres pojawia się w sytuacji, gdy przed pracownikiem stawia się zadania, które wykraczają poza zakres jego wiedzy lub umiejętności, z którymi sobie nie radzi. Lęk i depresja zostały zdefiniowane jako zaburzenia psychiczne. Sektory o największym ryzyku wystąpienia tych chorób to sektor edukacji, zdrowia, administracji publicznej i transportu.
Urazy chemiczne
Urazy chemiczne najczęściej dotykają pracowników fabryk lub miejsc, w których są wykorzystywane lub produkowane niebezpieczne środki chemiczne. Pracownicy biurowi także mogą być narażeni na działanie niebezpiecznych środków chemicznych, takich jak toksyczne środki czyszczące, jeżeli biuro nie posiada odpowiedniego systemu wentylacji. Pracodawca ma obowiązek zapewnić odzież i sprzęt ochronny wszystkim, którzy na co dzień pracują w bezpośrednim kontakcie ze środkami chemicznymi. Niektóre niebezpieczne substancje, które mogą powodować obrażenia pracowników to:
- Azbest
- Benzen
- Pestycydy
- Farby
- Rozpuszczalniki
- Kwasy
Bezpośredni kontakt z w/w oraz innymi substancjami chemicznymi poprzez wdychanie oparów, kontakt ze skórą czy przypadkowe ich połknięcie, może prowadzić do poważnych urazów. Typowe obrażania chemiczne to wysypki, uczulenia skórne, oparzenia oraz obrażenia dróg oddechowych w tym gardła i płuc.
Obrażenia biologiczne
Szkodliwe czynniki biologiczne, które zagrażają zdrowiu pracowników w miejscu pracy to bakterie, grzyby (drożdże i pleśnie) oraz pasożyty. Niektóre z tych czynników mogą doprowadzić do poważnych chorób. Miejsca pracy najbardziej narażone na patogenne działanie w/w czynników biologicznych to laboratoria lub ośrodki badawcze, gdzie istnieje bezpośredni kontakt ze szkodliwymi substancjami. Pracownicy szpitali także mogą być narażeni na działanie np. wirusów krwiopochodnych. Personel sprzątający w hotelach, w których nie zapewniono serwisu odbioru sanitarnych odpadów, również jest zagrożony zakażeniem wirusami typu: zapalenie wątroby typu B, C oraz HIV. Do zakażeń najczęściej dochodzi poprzez zranienie, nieznanego pochodzenia, pozostawioną w koszu igłą. W grupie ryzyka znajdują się także pracownicy gospodarstw rolnych, zajmujący się tuszami zwierząt; choroba występująca u zwierząt, może zostać przeniesiona na człowieka, o ile nie zostaną zapewnione odpowiednie środki ochrony i bezpieczeństwa.
Powszechne choroby i urazy zawodowe
Urazy przeciążeniowe*
Takie urazy powstają na wskutek wykonywania powtarzających się czynności. Charakteryzują się bólem odczuwanym w mięśniach, ścięgnach i nerwach. Najczęściej dotyczą przedramion, łokci, nadgarstków, dłoni, szyi, kostek, ramion itp. Symptomy odczuwane przez poszkodowanego mogą także obejmować przewlekły ból, osłabienie, skurcze, pulsowanie i uczucie napięcia nadwyrężonego obszaru. Początkowo takie objawy mogą wydawać się niegroźne, jednak nieleczone mogą doprowadzić do ich pogłębienia, uniemożliwiając wykonywanie pracy.
Zespół cieśni nadgarstka
Schorzenie to objawia się drętwieniem, mrowieniem oraz osłabieniem spowodowanym uciskiem na nerw środkowy. Uraz ten jest następstwem przewlekłego, powtarzającego się zginania i rozciągania nadgarstka w mocnym uchwycie.
Rak wywołany ekspozycją na substancje szkodliwe
Osoby pracujące w niektórych sektorach są wystawione na działanie niebezpiecznych substancji i są przez to bardziej narażone na zachorowanie na raka. Może to być spowodowane przez wiele różnych substancji chemicznych, takich jak:
- Azbest
- Arsen
- Benzen
- Dioksyny
- Krzemionka
Nadmierna ekspozycja na te chemikalia może z czasem spowodować rozwój choroby, z objawów których poszkodowani często nie zdają sobie sprawy.
Głuchota przemysłowa
Głuchota przemysłowa to upośledzenie słuchu spowodowane nadmiernym hałasem w miejscu pracy. Do symptomów należą m.in. trudność w pełnym zrozumieniu innych oraz ciągłe dzwonienie w uszach, znane jako szum uszny (tinnitus).
Zespół wibracyjny
Jest to uraz spowodowany czynnikami wibracyjnymi, które mogą wystąpić w rękach i dłoniach. To schorzenie często dotyka osoby pracujące z wibrującymi narzędziami lub maszynami.
Zapalenie skóry
Objawia się zmianami skórnymi wywołanymi kontaktem ze szkodliwymi substancjami podczas pracy. Jest to jedna z najczęstszych chorób przemysłowych w Irlandii, którą wywołuje kontakt ze szkodliwymi materiałami. Zapalenie skóry może mieć długoterminowe konsekwencje dla osoby poszkodowanej i może sprawić, że nie będzie ona w stanie wykonywać niektórych obowiązków w pracy.
Przyczyny
- Niewłaściwie przeszkolony personel lub brak szkolenia – np. brak przeszkolenia pracownika magazynu, któremu powierzono wykonywanie nadmiernie powtarzającej się czynności.
- Źle utrzymany lub wadliwy sprzęt, narażający zdrowie pracowników, a także ekspozycja na czynniki biologiczne lub chemiczne, która może prowadzić do powstania przewlekłych schorzeń lub chorób personelu.
- Brak lub nieodpowiedni sprzęt ochrony osobistej
- Niewystarczające przerwy w pracy
- Brak lub słaba wentylacja miejsca pracy – opary toksycznych substancji w biurach i innych miejscach pracy, stanowią bezpośrednie zagrożenie zdrowia.
- Nadmierna ekspozycja na substancje chemiczne
- Niebezpieczne procedury i praktyki stosowane podczas wykonywania pracy.
Kto ponosi odpowiedzialność?
Pracodawca
Pracodawca ma obowiązek należytej staranności wobec swoich pracowników. Zgodnie z Ustawą o BHP z 2005r. (Safety, Health and Welfare at Work Act 2005), pracodawca jest zobowiązany zapewnić wszystkim swoim podwładnym bezpieczeństwo w miejscu pracy. Obowiązki te obejmują:
- Zapewnienie pracownikom odpowiedniego szkolenia i sprzętu ochronny osobistej
- Zagwarantowanie prawidłowego działania wszystkich urządzeń i maszyn
- Zapewnienie wolnego od zagrożeń środowiska pracy
Naruszenie przepisów BHP lub obowiązku zachowania należytej staranności przez pracodawcę prowadzi do potencjalnych urazów i chorób, za które może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Pracownik
Warto wspomnieć, że nie tylko pracodawca ma narzucone obowiązki. Również pracownik powinien wypełniać obowiązek staranności zarówno względem pracodawcy, jak i współpracowników. Członek personelu, który działa w sposób niedbały, prowadzący do powstawania urazów lub choroby, poniesie odpowiedzialność i określone konsekwencje jego zachowania. Obowiązki pracowników określone przez Ustawę o BHP:
- Udział we wszystkich szkoleniach organizowanych przez pracodawcę
- Współpraca z pracodawcą w kwestii przestrzegania określonych przepisów
- Zgłoszenie pracodawcy zauważonych usterek i problemów
Środki zapobiegawcze
Istnieje szereg kwestii, które należy rozważyć w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia urazu lub choroby związanych z pracą.
Szkolenia
Wszyscy pracownicy powinni zostać odpowiednio przeszkoleni, zanim zaczną wykonywać powierzoną im pracę. Ryzyko narażenia pracownika na uraz lub chorobę jest mniejsze, gdy, jest on świadomy procedur i kroków, które należy podjąć w problematycznej sytuacji. Udział w szkoleniach organizowanych przez pracodawcę jest dla pracownika obowiązkowy.
Środki ochrony osobistej
Środki ochrony osobistej są niezbędne do pracy z materiałami niebezpiecznymi. W przypadku użycia niewłaściwego sprzętu, ryzyko odniesienia uszczerbku na zdrowiu jest znacznie większe. Zgodnie z przepisami BHP sprzęt ochronny powinien być regularnie wymieniany.
Skutki urazów odniesionych przy pracy
Uraz lub choroba powstałe wskutek pracy może mieć wpływ na życie poszkodowanego i rzutować na dochody, od których jest on zależny. Na skutek doznanego urazu czy też dolegliwości, często nie można wrócić do wykonywanego zajęcia przez dłuższy czas, a w niektórych przypadkach konieczna jest całkowita rezygnacja z pracy, co zaburza płynność finansową poszkodowanych i ich rodzin. Istnieją środki prawne, które pomagają odzyskać wszelkie straty poniesione na skutek wypadku podczas pracy. Środki te, przyczyniają się do odzyskania stabilności finansowej, dzięki czemu poszkodowany może skupić się na powrocie do zdrowia.